Μονογονεϊκή οικογένεια

Με τον όρο «μονογονεϊκή οικογένεια» εννοούμε την οικογένεια, στην οποία υπάρχουν παιδιά κάτω των 18 ετών που έχουν μόνο έναν γονέα, είτε γιατί ο άλλος γονέας απεβίωσε, είτε λόγω διαζυγίου ή γιατί ο γονέας δεν παντρεύτηκε ποτέ.

Από το 1950 και μετά, ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών διεθνώς έχει αυξηθεί σημαντικά. Το 1970, περίπου το 11% των παιδιών στον κόσμο ζούσαν σε μονογονεϊκές οικογένειες. Το 1996, το ποσοστό είχε φτάσει το 31%. Φαίνεται, επίσης, ότι με το πέρασμα του χρόνου, οι μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες τροποποιούν και τους επικρατέστερους λόγους, για τους οποίους δημιουργούνται οι μονογονεϊκές οικογένεις.

Στα μέσα του 20^ου αιώνα, οι περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες οφείλονταν στον θάνατο ενός συζύγου, ενώ στις δεκαετίες του 1970 και 1980, οι περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες ήταν αποτέλεσμα διαζυγίων. Από τις αρχές του 21^ου αιώνα, ο αριθμός των γονέων που δεν παντρεύονται συνεχώς αυξάνεται.

Ο συχνότερος τύπος μονογονεϊκής οικογένειας είναι αυτή που αποτελείται από τη μητέρα και τα βιολογικά παιδιά της. Ο αριθμός των οικογενειών, που αποτελούνται από τον πατέρα και τα παιδιά αυξάνει μετά το 1980 και συνήθως αυτές οι οικογένειες προκύπτουν μετά από διαζύγιο των γονέων.

Τα συνηθέστερα προβλήματα μονογονεϊκών οικογενειών

Τα συνηθέστερα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι μονογονεϊκές οικογένειες, μπορούν να καταταγούν σε δύο ευρείες κατηγορίες:  

1. Οικονομικά. Είναι αυτονόητο ότι όταν μόνο ένας γονέας καλείται να καλύψει τις πρακτικές, οικονομικές και μορφωτικές ανάγκες των παιδιών, το βάρος είναι μεγαλύτερο.  

2. Κοινωνικά - Ψυχολογικά. Διάφορες κοινωνιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μονογονεϊκές οικογένειες έχουν κάποια «μειονεκτήματα» σε σχέση με τα παιδιά, που μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς (π.χ. διπλάσιες πιθανότητες να εγκαταλείψουν το σχολείο, περισσότερες συγκρούσεις με τους γονείς, λιγότερη επίβλεψη από τους γονείς, συχνότερη εμπλοκή με αλκοόλ και ουσίες, παραβατική συμπεριφορά, αυξημένη αυτοκτονικότητα και τετραπλάσιες πιθανότητες να χρειαστούν ψυχολογική βοήθεια).

Βεβαίως, πρέπει να διαχωρίσουμε τις δυσκολίες, που ανακύπτουν στα διάφορα είδη μονογονεϊκών οικογενειών.

Μονογονεϊκή οικογένεια λόγω απώλειας γονέα

Στις μονογονεϊκές οικογένειες που έχουν προκύψει μετά από τον θάνατο ενός γονέα, τόσο τα παιδιά όσο και ο/η κηδεμόνας τους καλούνται καταρχήν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση του πένθους και τη διαδικασία του συμβιβασμού με την απώλεια. Τα μικρότερα παιδιά (μέχρι περίπου 7 ετών), μάλιστα, δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν πλήρως τον απαρέγκλητο χαρακτήρα του θανάτου και κατακλύζονται από διάφορες φαντασιώσεις επαναβίωσης του χαμένου γονέα, ενοχής κ.λπ. Η όλη διαδικασία είναι πολύ επίπονη, δεδομένου ότι ο γονέας προσπαθεί να επιστρατεύσει δυνάμεις, εν μέσω του δικού του πένθους, για να στηρίξει και να καλύψει τις ανάγκες των παιδιών του (υλικές και ψυχολογικές).

Μονογονεϊκή οικογένεια λόγω διαζυγίου

Στις μονογονεϊκές οικογένειες, που έχουν προκύψει μετά από διαζύγιο, οι ανακατατάξεις και οι διαδικασίες, που συνοδεύουν τον χωρισμό των γονέων είναι και πάλι επίπονες και δύσκολες, τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά. Μπορεί να υπάρχουν εντάσεις και διαφωνίες μεταξύ των γονέων, θυμός, αμφιθυμία και οδύνη, συναισθήματα που δεν μπορεί να αφήσουν ανεπηρέαστα τα παιδιά, τα οποία επίσης μπορεί να βιώνουν συναισθήματα θυμού και οδύνης. Μπορεί τα παιδιά να έχουν απορίες σε σχέση με τους λόγους του διαζυγίου ή να δυσκολεύονται με την αλλαγή κατοικίας, σχολείου, προσώπων φροντίδας, ρουτίνας κ.λπ. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά από την προηγούμενη κατηγορία. Εδώ, και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, παρόντες και μπορούν να διατηρήσουν μια στενή και ουσιαστική σχέση με τα παιδιά τους, ακόμη και αν δε ζουν όλοι μαζί κάτω από την ίδια «στέγη».

Μονογονεϊκή οικογένεια με έναν ανύπαντρο γονέα

Συνηθέστερα πρόκειται για μητέρες που αποφασίζουν να μεγαλώσουν μόνες τους τα παιδιά τους. Σε αυτήν την κατηγορία, τα περισσότερα προβλήματα ανακύπτουν όταν το παιδί αντιληφθεί την «διαφορετικότητα» της δικής του οικογένειας (π.χ. όταν θα ξεκινήσει να πηγαίνει στο σχολείο). Η μητέρα καλείται τότε να εξηγήσει με τρόπο κατανοητό τους λόγους για την ανάγκη ή την επιλογή της να μεγαλώσει μόνη της το παιδί αυτό, χωρίς να του μεταφέρει οδυνηρά μηνύματα απόρριψης από τον βιολογικό πατέρα και τονίζοντας ότι η διαφορετικότητα δεν είναι κατ’ ανάγκην κάτι κακό. Άλλωστε, παρότι τα παιδιά των μονογονεϊκών οικογενειών αντιμετωπίζουν συχνά περισσότερα οικονομικά και ψυχολογικά προβλήματα, μπορεί να μεγαλώσουν με πολύ πιο υγιή τρόπο και να αποκτήσουν καλή κοινωνικοποίηση και πρότυπα συμπεριφοράς σε σχέση με τα παιδιά εκείνα που μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς, αλλά δεν υπάρχει δομή, οργάνωση και ισορροπία στην οικογένεια, οι γονείς είναι απόντες, αδιάφοροι ή και κακοποιητικοί.

Οι γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τους τα παιδιά τους καλό είναι να θυμούνται τα παρακάτω:

• Να εφαρμόζουν κανόνες με ξεκάθαρο τρόπο και με σταθερότητα, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από οργάνωση.
• Πρέπει να επιτρέψουν στο παιδί να είναι παιδί και όχι να αναλάβει καθήκοντα ενήλικα, ελλείψει ενός δεύτερου ενήλικα στην οικογένεια.
• Να απαντούν στις ερωτήσεις του παιδιού, σε σχέση με τον άλλο γονέα, με απόλυτη ειλικρίνεια και με τρόπο ευαίσθητο και κατανοητό από το παιδί.
• Να αποφεύγουν συμπεριφορες που μπορεί να προκαλέσουν πίεση στο παιδί, όπως το να χρειάζεται να «διαλέξει» με ποιον γονέα θα μείνει μετά από ένα διαζύγιο. Οι πιθανές συγκρούσεις μεταξύ των γονέων πρέπει να παραμένουν μεταξύ τους και να μεταφέρεται στο παιδί μια ατμόσφαιρα σταθερότητα και αγάπης, όπου και οι δύο γονείς, ανεξάρτητα από τις μεταξύ τους διαφορές, νοιάζονται για το καλό του παιδιού τους και δεν το χρησιμοποιούν με οποιονδήποτε τρόπο στις μεταξύ τους διαφορές.
• Τα παιδιά δε μένουν συνήθως θλιμμένα για μεγάλες περιόδους και μπορεί να μοιάζουν ότι «ξεχνιούνται» κατά διαστήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε δυσκολεύονται.
• Τα παιδιά συχνά κρύβουν τα δάκρυα ή τον θυμό τους, προκειμένου να μη στενοχωρήσουν και να προστατεύσουν τους γονείς τους από επιπλέον θλίψη. Το να τους επιτρέπουν οι γονείς να τους δουν να κλαίνε τους δίνει κατά κάποιον τρόπο την «άδεια» να κάνουν το ίδιο και να μοιραστούν μαζί τους τα επώδυνα συναισθήματά τους. Όπως γνωρίζουν καλά οι ενήλικες, η ζωή συνεχίζεται, παρά τις τραγωδίες που προκύπτουν. Τα παιδιά μπορεί να μην κατανοούν ότι τα σχέδια ζωής αναπροσαρμόζονται ή αλλάζουν και αυτό είναι κομμάτι του πένθους, που μπορεί να χρειαστεί πολύ καιρό και αρκετή επεξεργασία.
• Τα παιδιά κάποιες φορές ανησυχούν ότι ευθύνονται τα ίδια για τον θάνατο ενός γονέα ή για το διαζύγιο. Πρέπει να τους ειπωθεί ότι ΔΕΝ ΦΤΑΙΝΕ ΑΥΤΑ.
• Τα παιδιά έχουν ανάγκη από τους γονείς τους να είναι ειλικρινείς μαζί τους, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό για τον γονέα.
• Τα μικρότερα παιδιά, καθώς ακόμα μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, μπορεί να ξεσπάσουν με εκδηλώσεις οργής. Πρέπει να τους ειπωθεί ότι είναι αποδεκτό να είναι θυμωμένα και να βοηθηθούν να διοχετεύσουν κάπου τον θυμό αυτόν.
• Να μη ρωτούν συνέχεια τα παιδιά τους «τί σκέφτονται». Τα παιδιά δεν είναι πάντα σε θέση να εκφραστούν λεκτικά, αλλά μπορεί να εκφράζονται με «εξωλεκτικούς τρόπους» (συμπεριφορές, ζωγραφική, παιχνίδι).
• Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μπορούν να κρατήσουν αναμνήσεις από τον εκλιπόντα γονέα. Χρειάζεται ο κηδεμόνας τους να τα διευκολύνει σε αυτή τη διαδικασία.

 

 Βασιλική Κονδύλη
Παιδοψυχίατρος - Σύμβουλος Τηλεφωνικής Γραμμής Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
www.tilefonikigrammi.gr

www.epsype.gr

Τηλεφωνική Συμβουλευτική Υπηρεσία της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.):

«Η Συμβουλευτική Τηλεφωνική Γραμμή-Σύνδεσμος, 801 801 1177 για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων» απευθύνεται σε ενήλικες που επιθυμούν να μιλήσουν για θέματα που αφορούν στην ψυχοκοινωνική υγεία παιδιών και εφήβων. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές και το κόστος τους είναι μια αστική μονάδα. Η «Γραμμή-Σύνδεσμος» λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή 9:30-20:30.
Η «Γραμμή στήριξης για παιδιά και εφήβους 116 111» απευθύνεται αποκλειστικά σε παιδιά και εφήβους. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές. Πραγματοποιούνται από σταθερά και κινητά τηλέφωνα και είναι δωρεάν. Η Γραμμή στήριξης λειτουργεί από Δευτέρα έως και Παρασκευή, 14:00-20.30 και Σάββατο 9.30-14.00. Στις κλήσεις απαντούν απευθείας επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Η Τηλεφωνική Συμβουλευτική Υπηρεσία της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. λειτουργεί υπό την επιστημονική ευθύνη του κου Ιωάννη Τσιάντη, Αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και με την επιχορήγηση και εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Η υπηρεσία έχει πανελλαδική εμβέλεια.

Δείτε περισσότερα άρθρα στην ιστοσελίδα μας babyzone.gr